OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE BESLENME

Çocuklarda 2-5 yaş aralığını okul öncesi dönem, bebeklikten çocukluğa geçiş dönemi olarak bilinmektedir. Bu dönemin başında çocuklar, tam olarak başkalarına bağımlı ve sınırlı türden besinler tüketirken, sonunda tam olarak bağımsız, farklı türden besinler tüketir hale gelirler.

Beslenme açısından oldukça değişkenlik gösteren bu dönem, sağlıklı beslenme alışkanlığının gelişmesi açısından da önemlidir.

Okul öncesi dönem çocukları, tüm bu özelliklerden dolayı, yakın ilgi gerektiren grup olarak kabul edilir. Gereken ilgi ve uygun beslenme sağlanamadığında, bir yandan da büyüme-gelişme aksarken; diğer yandan anemi, malnütrisyon, diş çürüğü, kabızlık, şişmanlık gibi sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması’na (TBSA 2010) göre, okul öncesi dönemdeki kız ve erkek çocukların günlük enerji alımlarının sırasıyla 1000-1200 kcal olduğu, makro besin ögelerinin dengeli, buna karşın birçok vitamin ve mineralin yetersiz alındığı saptanmıştır. Besinler arasında et, yumurta, özellikle süt ürünlerinin yetersiz tüketildiği dolayısıyla günlük beslenme kalitesinin düşük olduğu belirlenmiştir.

 Okul Öncesi Dönemde Sağlıklı Beslenmenin Amacı

1. Optimum büyüme, gelişmeyi sağlamak,
2. Öğrenme ve akademik başarılarını geliştirmek, iyileştirmek,
3. Mevcut dönemde beslenmeyle ilişkili akut sağlık sorunlarını (vitamin-mineral eksiklikleri, insülin direnci, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, obezite, vb) önlemek,
4. Yaşamın ileri dönemlerinde ortaya çıkan, beslenmeyle ilişkili kronik hastalıkları (tip 2 diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları, bazı kanser çeşitleri, osteoporoz vb) önlemektir.

OKUL ÇAĞI DÖNEMDE BESLENME

Ülkemizde okula başlama yaşı ile ilgili uygulamalar sürekli değişiklik gösterse de 6-14 yaş arası okul çağı olarak kabul edilir.

Çocukluk döneminin en belirgin özelliklerinden biri büyümedir.  Büyüme; çocuğun beslenme durumunun hassas bir göstergesidir. Büyümenin yavaşlaması, aşırı yağ depolamasına bağlı olarak görülen obezite gibi büyümedeki istenmeyen değişiklikler; kısa ve uzun dönemde ortaya çıkan sağlık sorunlarına neden olabilir.

Öğrenme ve kavrama işlevlerinin önem kazandığı okul çağında beslenme büyük yere sahiptir. Okul çocuklarında enerji ve besin ögelerinin yetersiz alımı, okul baarısını, büyüme ve gelişmeyi olumsuz yönde etkiler. Ayrıca dengesiz beslenme ve yetersiz fiziksel aktivite obezite, kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet gibi birçok kronik hastalığa zemin hazırlar. Bu dönemde kazanılan beslenme alışkanlıkları yetişkin döneme yansıyacağından, okul çağı çocukların beslenme durumları değerlendirilmeli, çocuklara yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılmalıdır.

Çocuğun sağlıklı beslenmeye ilişkin bilgi ve davranışı önce aile çevresinde gelişir, sonra gerek okul öncesinde, gerekse okul yıllarında öğretmenlerinin ve çevresel etmenlerin etkisyle belirginleşir. Okul çağı, çocukların beslenme alışkanlıklarının geliştiği, ev dışında arkadaşlarıyla yemek yemeye başladıkları ve en önemlisi fiziksel, bilişsel ve sosyal büyüme ve gelişmenin  hızlandığı, önemli bir dönemdir. Bu dönemde, enerji ve besin ögeleri, gereksinimleri artar, buna karşın çocuğun sosyal yaşantısı giderek yoğunluk kazanır ve beslenme ihmal edilir.

Ailenin çocuk üzerindeki kontrolünün azaldığı bu dönemde çocuklarının davranışlarında  yaşıtlarının etkisi fazla olmaktadır. Bu dönemi çocuğun doğru beslenme alışkanlıkları kazanarak geçirmesi, sağlıklı bir yetişkin olmasında büyük rol oynar. Ailelerin çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlığı kazandırması ve bu konuda rol model olması gerekmektedir. Bu nedenle tüm ailenin aile sofrasında bir araya gelmesi, evde pişirilmiş sağlıklı yemeklerin sofraya konulması çocukların doğru beslenme alışkanlığı kazanmasına yardımcı olacak etmenlerden bazılarıdır.